Overweging bij Jesaja 61:1-3 en Lucas 5:27-39
Gemeente van onze Heer Jezus Christus,
Ik moet zeggen dat ik wel eens helderder gelijkenissen gehoord heb, dan die we net lazen. Over nieuw en oud. Kijk, ik snap dat je geen lap van een nieuw kledingstuk scheurt om een oud kledingstuk te repareren. Dan heb je twee kledingstukken die niet mooi meer zijn.
En ik snap ook dat je nieuwe wijn niet in oude leren zakken doet. Nieuwe wijn moet immers nog gaan gisten, er zit nog nauwelijks alcohol in terwijl dat het druivensap juist lang te bewaren maakt. En dat proces van gisten daar komt zuurstof bij vrij, de zak komt onder spanning. Een oude zak zou zomaar kunnen scheuren. Dan is de wijn weg. Oude zakken gebruik je voor het bewaren van de oude wijn.
Goed, oud kledingstuk, nieuw kledingstuk. Oude wijn oude zakken, jonge nieuwe wijn nieuwe zakken. Oude Testament Nieuwe Testament, oude leer nieuwe leer, klaar. Toch? Ja nou, nee, want hoe… wat in de gelijkenis staat dan voor wat in het verhaal over de roeping van de tollenaar Levi?
Wat is dat nieuwe kledingstuk en wat het oude kledingstuk? En hoe verhouden ze zich tot elkaar? Wat is de oude zak/wijn, en wat is de nieuwe zak/ jonge wijn, en hoe verhouden die zich tot elkaar?
Het heeft iets te maken met de manier waarop Jezus de dingen aanpakt, denk ik. Zijn vakbroeders, de Farizeeën, ook religieuze leraren net als hij, zouden nooit bij een tollenaar aan tafel gaan. Dat maken ze hem goed duidelijk.
Vakbroeders noem ik ze, omdat ik echt denk dat Jezus op een of andere manier bij de Farizeeën hoorde. Ik bedoel: ze zijn zo kritisch op wat hij doet, volgen hem bij elke stap, gaan discussies met hem aan. En de Farizeeën waren 1 van de religieuze stromingen in die tijd. Het was niet een soort moraalpolitie.
Ik denk dat ze extra op Jezus letten omdat hij een van hen is en alles anders doet. En daarmee vraagtekens lijkt te zetten bij de overtuigingen van het nest waar hij uitkomt. Een nestbevuiler is het.
Regelmatig vasten, dat doen de Farizeeërs. Dat doen de leerlingen van Johannes ook trouwens, zoals ze terecht opmerken. Hé Jezus, jij bent toch ook een volgeling van Johannes, je hebt je door hem laten dopen. Ook vanuit dat gezichtspunt past het toch niet dat je aan een feestmaal deelneemt!
Het lijkt alsof ze zich nog wel heen kunnen zetten over het feit dat Jezus Levi de tollenaar roept hem te volgen. Hij merkt op dat het weinig zin heeft om mensen die al rechtvaardig leven te roepen, nee dan liever de zondaars. Dit komt vaker terug in de verhalen over Jezus die Lucas vertelt.
Denk maar aan de gelijkenis van het verloren muntje, het verloren schaap en de verloren zoon. Je spant je in om te zoeken wat verloren is. De rest is al veiliggesteld. Maar zonder dat wat verloren is, is de vreugde niet compleet.
Nou… en die tollenaars die waren behoorlijk verloren, naar de mening van de mensen in die tijd. Het waren een soort ZZP-belastingambtenaren. Nou ja, geen ambtenaren dus. Ze kochten van de overheid de vergunning om tol te mogen heffen. Bij grenzen, bij bruggen en bij de poorten van de stad. In Galilea kwamen de inkomsten uit die vergunningen in de schatkist van Herodes terecht. En in ruil daarvoor konden de tollenaars de hulp van de overheid inroepen als iemand weigerde tol te betalen.
Ze hadden dus geïnvesteerd, die tollenaars. En dan wilden ze er wel wat aan verdienen. De verleiding om een flinke Return On Investment te krijgen door meer te vragen dan het wettelijk toegestane minimum. Ten koste van gewone reizigers en handelaars en andere inwoners die al overheidsbelasting afdroegen en nu ook onderweg nog eens uitgeknepen werden.Een profiteurs, collaborateur en uitknijper dus. En dat wordt in dit geval nog extra uitvergroot doordat hij Levi heet. De Levieten waren nota bene de priesterklasse. Maar goed, Jezus roept hem als leerling. Tja, als zondaars voorgaan hebben de rechtvaardigen het nakijken. Het vraagt heel wat van die rechtvaardigen om daar blij mee te zijn.
Maar goed, de Farizeeërs en hun schriftgeleerden zetten zich daar overheen maar vragen wel: waarom dan op deze manier. Dat je hem als leerling wilt, vooruit, maar dat je dan aan een feestmaal gaat zitten, met eten en drinken, dat past toch niet? Dat is toch niet zuiver?
En dat is het moment dat Jezus zijn collega’s, heel liefdevol, voor oude zakken uitmaakt. Liefdevol… het is waarschijnlijk een latere toevoeging als er staat dat Jezus afsluit met: niemand die oude wijn gedronken heeft, wil jonge; hij zegt immers: “de oude is beter.”
Jonge wijn is nog niet rijp, heeft nog niet helemaal de diepgang bereikt die je van oude wijn mag verwachten. Jullie zijn, net als ik, oude zakken waarin de wijn al heel lang heeft kunnen rijpen. Jullie leven je geloof dus op jullie manier.
Maar kijk nu naar Levi, die net is geroepen. Jezus’ blik heeft hem gezien. Dat woord zien is altijd geladen in het evangelie. Zien is bij Jezus nooit zomaar de ogen over iemand laten glijden, het is iemand zien voor wie die is of voor wie die kan zijn. Het is het zien waardoor je je gezien voelt, gekend, dat we allemaal hopelijk wel eens ervaren hebben. De aandachtige blik van een ander waarin je ruimte vindt om je eindelijk eens helemaal uit te spreken.
We kijken te weinig zo naar elkaar, omdat we meer luisteren vanuit de behoefte te reageren, zelf in te breken en je eigen verhaal te beginnen, dan dat we luisteren vanuit de behoefte iemand anders te kennen. Psalm 139: Heer u ziet mij, doorgrondt mij en kent mij, dat is de manier van kijken en zien die werkelijk verschil maakt.
Levi voelt zich gezien en voelt zich geroepen door Jezus. Want, zo schrijft Lukas, hij laat alles achter en volgt Hem. En dan vervolgt het verhaal met een feestmaal. Wacht even, had Levi niet alles achtergelaten? Alles achterlaten betekent bij Lukas namelijk niet letterlijk alles achterlaten, maar “alles ten dienste stellen van de gemeenschap van volgelingen.”
Levi is net geroepen en reageert daarop met vreugde. En wat hoort bij die vreugde? Een feestmaal, met zijn nieuwe vriend en leraar als eregast! Wie zou ik zijn, lijkt Jezus te willen zeggen, als ik met afkeuring zou reageren? Die jonge wijn die is nog volop in beweging, die gist en bruist. Dat is toch logisch!
Jezus beweegt dus met Levi mee. Veert met hem mee. Viert met hem mee. Misschien wordt het later anders, rijper, rustiger en dieper, maar nu is het feest. Levi is door de Heer gezien en onverwacht is hij opnieuw geboren en getogen. Het is een feestmaal, een bruiloftsfeest en een geboortefeest ineen.
Een nieuwe mantel die intact mag blijven. Hij krijgt vanzelf die slijtplekken en kleurveranderingen waaraan je kunt zien dat hij veel gedragen is. Levi hoeft echt niet als een nieuwe lap naar een oude jas te worden getransplanteerd naar een manier van vroomheid die eredivisie is terwijl hij net het spel leert kennen. Het zou zijn speelvreugde maar bederven. En zitten we met Jezus niet in het genadejaar?
Amen
