Overweging bij Lucas 2:22-40
Dit is de laatste kerkdienst van het jaar.
We staan op de grens van het oude en nieuwe. En ondanks dat het maar een datum is, niet eens gerelateerd aan een overgang in de seizoenen bijvoorbeeld (want we hebben de kortste dag alweer achter ons gelaten), heeft deze overgang gewicht. Weemoed kunnen we voelen om wat we achter moeten laten, voor ons gevoel he, omdat we als het ware de bladzijde omslaan en op het nieuwe blad die ene niet meer in de zinnen van ons leven tegen zullen komen. Of opnieuw niet zullen tegenkomen, alweer een jaar voorbij.
Een klassiek gedicht van Pieter Corneliszoon Hooft gaat hierop in, op de onverbiddelijke tijd en dat die lang duurt als je iemand mist, en kort lijkt te duren als je terugkijkt op momenten van vreugde.
Gheswinde Grysaert, die op wackre wiecken staech
De dunne lucht doorsnijt en, sonder seyl te strijcken,
Altijt vaert voor de wint, en yder nae laet kijcken;
Doodtvyandt van de rust, die woelt by nacht by daech;
Onachterhaelbre Tijt, wiens heeten hongher graech
Verslockt, verslint, verteert, al watter sterck mach lijcken;
En keert, en wendt, en stort Staten en Koninckrijcken;
Voor yder een te snel hoe valdy my soo traech?
Mijn Lief sint ick u mis verdryve’ ick, met mishaghen,
De schoorvoetighe tijdt, en tob de langhe daghen
Met arbeydt avondtwaerts; uw afzijn valt te bangh.
En mijn verlanghen kan den Tijtgod niet beweghen,
Maer ’t schijnt verlanghen daer zijn naem af heeft ghekreghen,
Dat ick de Tijt die ick vercorten wil, verlangh.
Kunnen we ondanks de tijd ook even stilstaan bij een ander perspectief? Daarover gaat de lezing van vanavond.
In het Lucasevangelie ontmoetten we, als de ouders van Jezus na het kerstverhaal met hem naar de tempel gaan, Simeon en Hanna.
Zij zijn net als het kerstverhaal een onderdeel van de inleiding op het verhaal over de volwassen Jezus. Symbolische personages die ons helpen begrijpen wie hij is en wat we van hem kunnen verwachten.
Simeon: Het wachten op de bevrijding
Simeon, wiens naam “hij die luistert” betekent, heeft een belofte van God ontvangen: hij zal niet sterven voordat hij de Messias heeft gezien. Dit maakt zijn leven tot een lange periode van verwachting, een voortdurende oudejaarsavond waarop de tijd lijkt stil te staan op vijf voor twaalf. Al dat geduld wordt beloond als hij het kind Jezus in de tempel ontmoet, en hij ziet iets in het kind en roept uit dat hij nu in vrede kan sterven, want hij heeft de bevrijder gezien.
Lucas verwijst met het personage van Simeon naar een eerdere Bijbelse figuur met dezelfde naam: Simeon, de broer van Jozef. Niet vader Jozef maar de Jozef die door zijn broers verkocht werd als slaaf naar Egypte. De Simeon in dat verhaal wacht op een gegeven moment als gijzelaar in Egypte op zijn vrijlating. En die kan alleen kan plaatsvinden als vader Jakob zijn jongste zoon Benjamin stuurt. Benjamin, het lievelingskind, wordt de sleutel tot de bevrijding van Simeon. Nu snap je ook de woorden die Simeon in het verhaal spreekt. Lucas maakt van Jezus een soort Benjamin die bevrijding brengt.
Maar niet alleen voor Simeon zelf. Die ziet in Jezus niet alleen persoonlijke verlossing, maar ook de bevrijding van alle mensen. Wat hij zegt klinkt als de woorden van de engel in de kerstnacht: vreugde voor alle mensen. Toch laat Simeon bij Lucas ook een waarschuwing horen. Deze bevrijder zal niet door iedereen aanvaard zal worden. Hij zal een teken zijn dat tegengesproken wordt. Nou ja, zie de geschiedenis van Jezus.
Door Jezus neer te zetten als een soort Benjamin, een broertje, zegt Lucas impliciet dat Jezus een broer van mensen is. En hij heeft ons in het kerstverhaal willen laten zien van welke mensen. Van álle mensen. Aan de rand van de maatschappij geboren uit arme ouders.
De komst van Jezus brengt een tot dan toe wat ondergesneeuwd perspectief aan het licht. Waarin God zichzelf bekendmaakt als een broeder van mensen die solidair is met de randfiguren en de verstotenen. Jezus is niet een verre wonderkoning, maar iemand die zich identificeert met de kwetsbaren. Dat zullen we verderop in het evangelie gaan zien.
Hanna: Profetie en hoop
Naast Simeon speelt Hanna een belangrijke rol in dit verhaal. Haar naam verwijst ook naar het Oude Testament, naar Hanna de moeder van Samuel, die wachtte op een kind en uiteindelijk van God een zoon ontving die ze opdroeg aan de tempel. Hanna’s lofzang als ze het kind verwacht spreekt over een radicale ommekeer: hoogmoedigen worden vernederd, maar wie nederig zijn, worden verhoogd. Een cruciaal thema in de manier waarop Jezus’ leven is opgevat.
De Hanna uit Lucas’ evangelie is een weduwe die al 84 jaar vast en bidt in de tempel, in voortdurende verwachting van bevrijding. Wanneer zij Jezus ziet, erkent zij hem als de vervulling van de hoop van Israël. Met haar aanwezigheid in het verhaal, refererend aan de Hanna uit het verhaal van Samuël, benadrukt Lucas dat de bevrijding die Jezus brengt niet van bovenaf wordt opgelegd, onderaan begint, voor degenen die het meest kwetsbaar zijn. Zoals de Hanna uit het Oude Testament hoop en toekomst vond in de geboorte van haar zoon, zo ziet deze Hanna in Jezus het begin van een nieuwe toekomst voor iedereen.
Een boodschap van hoop voor het nieuwe jaar
Wat verwacht jij in het nieuwe jaar?
Of je het nu tegemoet gaat met verdriet, angst, weemoed, vreugde of goede voornemens, God is er al. Als een broeder, naast je. Hij komt niet met macht en pracht, maar juist in de kwetsbaarheid van een pasgeboren kind. Dit geeft een hoop die ons perspectief verandert: God is met ons, ook in het alledaagse, ook in het lijden, ook in de dingen die we niet begrijpen.
Dit verhaal van Simeon en Hanna is zo ook een oproep om te blijven luisteren, wachten en hopen. Net zoals zij in Jezus de vervulling van Gods belofte zagen, mogen wij erop vertrouwen dat ook ons wachten niet vergeefs is. God komt, vaak onverwacht, en opent nieuwe wegen waar we die niet hadden voorzien.
Een gezegend nieuw jaar gewenst!
Amen
