Rechters 13 en 14, het verhaal van Simson
Gemeente van onze Heer Jezus Christus,
Ooit kocht ik een Amerikaans boekje dat heette: ‘Why men hate going to church’. Mannen haten naar de kerk gaan, was de stelling, als hun kerk te vrouwelijk is. Het is allemaal taal, en weinig actie. Allemaal soft en weinig stoers. Nou… aan het verhaal van vanmorgen kunnen ze hun hart ophalen, dat soort mannen. Maar misschien niet aan deze overweging, en wat ik ervan maak… Simson.
Net als vorige week is het ook in het verhaal van vandaag weer zover. Weer staat er dat de Israëlieten deden wat slecht is in de ogen van de Heer. Daarom leverde de Heer hen 40 jaar, een generatie lang, over aan de Filistijnen.
Maar ook nu komt er een eind aan de plaag. Want opnieuw wordt er in het verborgene een nieuw begin gemaakt. Een engel gaat op weg, die in het verhaal ook ‘godsman’ genoemd wordt, en brengt een boodschap van hoop en verandering.
En daar komen we dan in het verhaal een ander thema tegen, dat in de Bijbel keer op keer een rol speelt, van Sara en Tamar tot Elisabeth en Maria. De boodschap van hoop en verandering wordt zichtbaar in onvruchtbare mensen die een kind krijgen.
En wat voor een kind. Een nazireeër. Nazier in het Hebreeuws. Dat is, volgens de oude traditie, iemand die zich aan God wil toewijden en zich daarvoor aan bepaalde regels houdt. Geen wijn drinken, zijn haar niet laten knippen, en niet met doden in aanraking komen.
Simson wordt expliciet nazier genoemd. Maar ook Samuël. En van Paulus staat in Handelingen geschreven dat hij de gelofte van de Nazir heeft afgelegd, maar later zijn haar laat afknippen.
Bij Simson is er geen sprake van vrije keuze op latere leeftijd. En ook niet dat hij een bepaalde periode van zijn leven als Nazier door het leven wil gaan. Hij is vanaf de baarmoeder aan God toegewijd, en dat houdt niet op.
Omdat het zo’n mooi verhaal is, en niet zo bekend, over het bezoek van de godsman aan meneer en mevrouw Manoach, hebben we het helemaal gelezen.
Helaas verklaart het niet waarom Simson zo genoemd wordt. Zonnetje, betekent het. En dat is voor de geweldenaar die hij blijkt te zijn, een wat vreemde naam.
Zijn ruwe woeste optreden heb ik altijd heel vreemd gevonden. Zelfs al wordt het verklaard doordat de Heer erachter zit. Hij was grofgebekt, bezocht prostituees… maar dat komt in een later deel van het verhaal.
De Heer zit achter zijn wens om met een Filistijns meisje te trouwen. Ook zoiets raars. Maar Simson gaat telkens zijn eigen weg. Letterlijk gaat hij zijn eigen weg, want als hij met zijn ouders naar de familie van het meisje reist, wijkt hij af van het pad en verslaat daar de leeuw. Zonder dat zij het merken. En later wijkt hij weer af van het pad om de honing te ontdekken.
Hij gaat zijn eigen weg, is daarbij ruw en uitdagend. We hoorden wat hij doet op de bruiloft: meteen de confrontatie zoeken met de 30 gasten, en het loopt uit de hand. Het meisje moet kiezen, voor haar familie of voor de waarheid, en kiest, natuurlijk, voor haar familie.
Simson blijkt rechter door zee. Hij zet het huwelijk niet door. En vergeldt op een gruwelijke manier het verraad.
En daar zit het scherpe randje aan het verhaal van Simson. Want zijn wraak is telkens weer verschrikkelijk. Zelfs op het laatst van zijn leven, als zijn haar is afgeknipt en hij gevangen is genomen en blind gemaakt… hij wordt tentoongesteld in de tempel op een groot overwinningsfeest van de Filistijnen. Dan bidt hij om nog een keer zijn kracht terug te kunnen krijgen. En hij trekt de zuilen om waartussen hij is vastgebonden, de tempel stort in en duizenden mannen en vrouwen worden bedolven. Zo maakt hij bij zijn dood meer slachtoffers dan in heel zijn leven.
Ik kijk nog wel eens naar actieflims, al is dat tegenwoordig wat minder dan vroeger. En in die actiefilms is er een duidelijk verschil tussen goed en kwaad, de held en de booswichten. En de held is degene die met de juiste toepassing van geweld iedere tegenstander weet uit te schakelen. Meestal door ze dood te maken, op een bijzonder creatieve manier. Als ik het zo sec beschrijf denk ik waarom kijk ik die films. Maar als je erin zit, is het actie, redelijk zwart-wit en krijg je toegang tot een wereld waarin de lichaams- en techniekbeheersing van de hoofdpersoon het volmaakte nadert.
Simson. Onze Rambo, onze James Bond, onze The Rock, onze John Wick, onze Soldaat van Oranje… het zijn altijd mannen hè…
Maar Simson is zoals hij is zo anders dan die andere kampioenen van God die we in de Bijbel tegenkomen. Ik bedoel… het is toch de herdersjongen David die de Filistijnse reus Goliath verslaat, en niet andersom? Simson is haast een soort Goliath. En het volk mocht toch geen briesend stierkalf aanbidden, dat gouden kalf als beeld van God? Wat is Simson dan als hij briesend tekeergaat met zijn ezelskaak, is dat een man naar Gods hart?
Zou het iets zeggen over de tijd waarin het Rechtersboek werd geschreven? Zou Simson zo opgeschreven zijn om mensen die totaal geen macht hadden, een hart onder de riem te steken? Alleen op die manier kan ik me er iets bij voorstellen dat Simson een man Gods genoemd wordt. De schelm, de bruut, degene die de regels van de moraal en de goede zeden wel even met een korreltje zout mag nemen omdat hij nergens anders zijn recht kan halen. De bevrijding van het volk staat op het spel, en dat vraagt soms nu eenmaal om drastische maatregelen.
Nou ja… hier hoor je meteen waar het mis kan gaan. Want stel dat het werkt. En die drastische maatregelen zorgen voor een omslaan van de machtsbalans. De ondergeschikte wordt plotseling nevengeschikt, of zelfs overheersend. Vanaf welk moment gaat dan de moraal gelden. Vanaf welk moment moet de nieuwe machthebber rekening houden met de zwakkeren?
Je snapt opeens hoe mensen hun misbruik van overmacht legitimeren met het verhaal dat zij het werkelijke slachtoffer zijn. Bij huiselijk geweld , of het nu fysiek is of emotioneel, weet een dader het maar al te vaak zo te draaien dat hij (vaak is het een hij) het werkelijke slachtoffer is dat alleen maar voor zichzelf opkomt omdat de ander het uitlokt. In de politiek wordt deze kwaadaardige wisseltruc ook regelmatig toegepast, ‘wij vallen aan om ons te verdedigen.’ Vanaf welk moment geldt het recht van de zwakste om zich met geweld te bevrijden niet meer? Met het oog op de politiek vandaag de dag is het wel wrang dat er een verhaal over Simson is waarin hij door de Filistijnen opgesloten wordt in Gaza, maar bij het ontwaken de deuren van de stadspoort uit hun hengsels tilt en ze mijlenver wegdraagt.
Sorry, mannen die het haten om naar de kerk te gaan. Geen machoverhaal om jullie mee te plezieren vanmorgen. Eerder de vraag of een vorm van machisme m/v de wereld er wel op vooruit helpt…
Er zijn andere verhalen over ‘mannelijkheid’ te vertellen die net zo geldig zijn. Als ik kijk naar de mannen die hier voor me zitten, die het vanmorgen niet haatten om naar de kerk te gaan. Misschien moeten die mannen van de titel eerst maar wat aan hun haten doen. In Jezus naam.
Amen
